Stel je voor: in een groot bedrijf werken twee teamleiders. Ze zijn ongeveer even oud, hebben dezelfde studieachtergrond en ongeveer even veel ervaring. Toch presteert de ene veel beter dan de ander. De ene zorgt voor veel draagvlak voor ideeën, weet conflicten goed te managen en bij tegenslagen blijven hij en het team goed presteren. De ander loopt vaak voor de troepen uit, er is regelmatig ruzie onderling en de prestaties van hem en zijn team zijn wisselend.
Waardoor komt dit verschil? Het ligt niet aan hun kennis, ervaring of intelligentie. Het antwoord? Er is een verschil in het niveau van hun emotionele intelligentie. 
De afgelopen jaren is er steeds meer aandacht voor emotionele intelligentie en wat de invloed ervan is op relaties, werk en leiderschap. En uit die onderzoeken blijkt dat het een belangrijke vaardigheid is. Wat is emotionele intelligentie dan precies? En waarom is het zo belangrijk in leiderschap? Op deze en meer vragen geven we je antwoord in deze blog!
Wat zijn emoties?
Voor we het hebben over wat Emotionele intelligentie (EI) precies is, is het belangrijk om dieper in te gaan op wat emoties precies zijn en wat voor invloed ze hebben op je denken en gedrag.
Emoties zijn een bepaalde reactie en het bijkomende gevoel, dat wordt opgewekt na een gebeurtenis of verandering bij jezelf, andere levende wezens (mensen, dieren, planten etc.), situaties of objecten. Een cadeau krijgen zorgt voor blijdschap, het overlijden van een huisdier zorgt voor verdriet, iets vies eten zorgt voor walging, etc. Emoties zijn dus als het ware een feedbackmechanisme.
Emoties duren vaak een paar secondes of minuten, maar kunnen ook langer duren of terugkomen als de oorzaak blijvend of terugkerend is. Er zijn 7 emoties met universele gezichtsuitdrukkingen, die iedereen laat zien en kan herkennen, los van cultuur of afkomst. Dat zijn de emoties: woede, minachting, walging, angst, vreugde, verdriet en verrassing.
Hiermee verschillen emoties van stemming. Een stemming duurt vaak langer en is een reactie op een emotie of een algemeen gevoel. Het komt dus niet altijd door een specifieke gebeurtenis en stemmingen zijn niet altijd universeel.
Emotie en stemming hebben invloed op elkaar: je emotie kan bijvoorbeeld in een stemming veranderen (boosheid zorgt voor een langdurige geïrriteerde stemming) of emotie verandert of vermindert de stemming (je bent al een tijd geïrriteerd, maar je wordt vrolijker nadat je een fijn gesprek hebt gehad).
Er zijn 5 factoren die invloed hebben op hoe intens je een emotie ervaart:
- Duur: Hoe lang duurt de emotie?
- Lichamelijke veranderingen: Hoe sterk reageert je lichaam op de emotie?
- Neiging tot actie: Hoe sterk is je neiging om actie te ondernemen naar aanleiding van de emotie?
- Opnieuw ervaren: Hoe vaak denk je aan de emotionele ervaring en hoe sterk ervaar je de bijkomende emotie dan opnieuw?
- Verandering in overtuigingen en gevolgen voor de langere termijn: In hoeverre verandert de emotie hoe je over zaken denkt en wat zijn de gevolgen voor gedrag op de langere termijn?
Emoties zorgen er vaak voor dat je actie onderneemt of dat je aandacht verandert. Over het algemeen zorgen negatieve emoties (angst, verdriet, boosheid etc.) voor een nauwe focus op de oorzaak van de emotie en het zorgt dat je dit wil oplossen of veranderen. Bijvoorbeeld: als je bang bent voor spinnen, zul je vooral focussen op de spin en vraag je of iemand de spin wil weghalen.
Positieve emoties (blijdschap, hoop, trots etc.) zorgen juist dat je openstaat voor nieuwe ervaringen, je blik verbreedt en nieuwe dingen leert of creatiever bent. Blijdschap bij kinderen zorgt bijvoorbeeld dat ze samen gaan spelen en op ontdekking uitgaan.
Als je weet wat emoties precies zijn en wat de oorzaak van emoties is, heb je ook meer handvatten om je emoties te reguleren, op een positieve manier te beïnvloeden en om jezelf te uiten. En dit heeft allemaal te maken met emotionele intelligentie.
Wat is emotionele intelligentie?
Volgens Daniel Goleman is Emotionele intelligentie (EI) het herkennen van en omgaan met onze eigen emoties én het herkennen van en omgaan met de emoties van een ander in onze relatie tot die ander. Het gaat hierbij om het opmerken, herkennen en begrijpen van je eigen emoties en die van anderen, het effectief reguleren van emoties en je emoties gebruiken om je prestaties te verbeteren.
Volgens Daniel Goleman bestaat EI uit 4 dimensies met in totaal 12 competenties.
1. Zelfbewustzijn: Het vermogen om te begrijpen wat we voelen en verbonden zijn met onze waarden en emoties.
- Emotioneel zelfbewustzijn: Afstemmen op je eigen gevoelens, je innerlijke signalen waarnemen en herkennen hoe gevoelens jezelf en je prestaties beïnvloeden.
2. Zelfregulatie: Het vermogen om ons te richten op onze doelstellingen, te herstellen van terugval en om te kunnen gaan met stress.
- Emotionele zelfregulatie: je emoties en impulsen in balans houden en effectief blijven werken in stressvolle situaties.
- Aanpassingsvermogen: flexibiliteit gebruiken om om te kunnen gaan met verandering, aanpassen aan nieuwe situaties of meerdere zaken tegelijkertijd doen.
- Prestatiegerichtheid: gedrevenheid om te presteren en persoonlijke standaarden te behalen.
- Optimisme: het positieve zien in mensen, situaties en gebeurtenissen.
3. Sociaal bewustzijn: Bewustzijn van emoties van anderen en de onderlinge relaties in een organisatie
- Empathie: emoties van anderen aanvoelen, hun perspectief begrijpen en actief interesse tonen in hun zorgen en behoeftes.
- Organisatiesensitiviteit: het interpreteren van de emoties en machtsverhoudingen binnen een groep en het identificeren van invloeden, netwerken en dynamieken in een organisatie.
4. Relatiemanagement: Het vermogen om relaties te vormen, te communiceren, tot overeenkomsten te komen en op een positieve en respectvolle manier verbindingen te maken met anderen.
- Invloed: op relatief makkelijke manier steun van anderen weten te krijgen en een groep creëren die betrokken en klaar is om actie te ondernemen in lijn met het gemeenschappelijke doel of visie.
- Conflictmanagement: anderen helpen om met gespannen situaties om te gaan, tactvol brengen van meningsverschillen en oplossingen zoeken waarin iedereen zich kan vinden.
- Coaching en mentorschap: bevorderen van leren en ontwikkelen op de langere termijn, door betekenisvolle feedback en steun te geven.
- Samenwerking: samen met anderen werken naar een gemeenschappelijk doel, verantwoordelijkheid en beloningen delen en bijdragen aan het algemene teambelang.
- Inspirerend leiderschap: anderen inspireren en leiden naar een gemeenschappelijke visie en het beste uit het team naar boven halen.
Hoewel EI gerelateerd is aan persoonlijkheid en cognitie, is het iets opzichzelfstaand. EI heeft dus een toegevoegde waarde (naast persoonlijkheid en cognitie) in relaties, op school en op het werk.
Waarom is emotionele intelligentie belangrijk?
Het hoofd en het hart kunnen niet zonder elkaar. Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat emoties bij iedere keuze een rol spelen, bewust of onbewust. Daarnaast kan EI een verschil maken in leiderschap, school- en werkprestaties en sociale relaties. Uit onderzoek van Côté & Miners (2006) blijkt bijvoorbeeld dat iemand met een lagere cognitieve intelligentie (CI) en hoge EI, net zo goed presteert als iemand met een hoge CI. EI kan dus als het ware compenseren.
Verder kunnen mensen met een hoge EI vaak beter omgaan met stress en hebben ze meer betekenisvolle, hechte relaties. Het is vooral van belang bij beroepen waar met mensen gewerkt wordt, van leraren tot managers en van artsen tot verkopers.
Kun je emotionele intelligentie ontwikkelen?
De één beschikt van nature over meer EI dan de ander, maar gelukkig is het ook een vaardigheid die je verder kunt ontwikkelen.
Er zijn een aantal vaardigheden die volgen uit het hebben van een hoge EI en waarin je dus kunt groeien:
- Bewustzijn van gedachtes en fysieke sensaties
- Het toelaten van het voelen van de emoties
- De emoties kunnen labelen en benoemen (‘emotioneel vocabulaire’)
- Bewustzijn van emotionele signalen van anderen
- Afleiden van emoties van verbale en non-verbale signalen, zoals gezichtsuitdrukkingen, bepaalde gezegdes of iemands toon
- Kiezen hoe je reageert op de emoties die je ervaart
- Eerst denken en dan doen
- Emotie van logica kunnen onderscheiden
- Positieve emoties gebruiken om beter te presteren en om te kunnen gaan met lastige of stressvolle situaties
- Emoties gebruiken om de (sociale) omgeving op een positieve manier te beïnvloeden
Verschillende vaardigheden zijn met elkaar verbonden, en door het ene te trainen kun je ook beter worden in het andere. Als je je meer bewust bent van je emoties, kan je ze ook beter uiten. Als je emoties bij anderen herkent, kun je ze ook beter op een positieve manier beïnvloeden.
Emotionele intelligentie en leiderschap
EI is de onderscheidende factor tussen goede en excellente leiders. Want alleen intelligentie, kennis en hard skills zijn niet genoeg. In leiderschap gaat het ook om hoe mensen zichzelf en hun relaties managen.
Een leider met een hoge EI kan zijn of haar visie effectiever communiceren, heeft een betere overtuigingskracht, kan het team beter leiden in stressvolle of lastige situaties en kan de eigen emoties en die van de teamleden beter managen. Ook heeft het invloed op het voeren van productieve discussies, samenwerking en omgang met stress. Dit zorgt direct en indirect voor een efficiëntere, effectievere en productievere werkomgeving. En daarnaast zorgt een hogere EI in leiderschap voor meer positiviteit in de gehele organisatie.
Een voorbeeld van hoe een leider met lager of hoger EI kan reageren: iedereen is weleens verdrietig of chagrijnig op het werk, maar leiders kunnen hier op verschillende manieren mee omgaan. Een leider met een lagere EI zal zo’n medewerker negeren of bekritiseren of zeggen ‘dat ze het van zich af moeten schudden’. Daarentegen zal een leider met een hogere EI opmerken dat er iets aan de hand is, begrip tonen en onderzoeken hoe hij zijn medewerker kan helpen.
Een ander voorbeeld: managers met een hogere EI zullen begrijpen dat iedereen andere behoeftes heeft en begrip en flexibiliteit tonen voor deze persoonlijke omstandigheden. Managers met een lagere EI zullen vooral vasthouden aan de status quo of iets beslissen, omdat ‘het altijd al zo is gegaan’.
Omdat EI zo belangrijk is in leiderschap, hebben wij een speciaal leiderschapsassessment ontwikkeld met focus op Emotionele Intelligentie. Hierbij onderzoeken we op verschillende manieren, zoals met behulp van een speciale psychometrische game, wat de huidige bekwaamheid van een kandidaat op het gebied van EI is.
Al met al zorgt Emotionele Intelligentie – het vermogen om emoties te begrijpen en in te zetten in sociale situaties – voor meer succes op het gebied van sociale relaties, werk en leiderschap. Het is een belangrijke vaardigheid die je verder kunt ontwikkelen en het zorgt over het geheel voor meer positiviteit in teams en organisaties – met alle mooie gevolgen van dien!
Als je jezelf of de leiders in jouw organisatie verder wilt bekwamen op het gebied van Emotionele Intelligentie, check dan onze trainingen op het gebied van Waarderend Leiderschap.
